Rok jubileuszowy to tradycyjna okazja do uzyskania łaski odpustu zupełnego. W tym wpisie zamiast teologicznych dywagacji nad historią i teologią odpustów (może innym razem) strona praktyczna ze szczególnym uwzględnieniem specjalnych norm na rok jubileuszowy. Dwa najważniejsze teksty źródłowe to oczywiście Enchiridion indulgentiarum (IV edycja z 1999 roku, nie mam pod ręką polskiego tłumaczenia, Wykaz odpustów, więc cytaty będą z wersji łacińskiej ze strony Stolicy Apostolskiej, dalej w skrócie EI) oraz normy ogłoszone przez Penitencjarię Apostolską na Jubileusz roku 2025 (tekst polski na stronie Penitencjarii [PDF]). Trzecie niezbędne źródło to bulla papieża Franciszka Spes non confundit, ogłaszająca Jubileusz roku 2025.
W ramach wprowadzenia Penitencjaria przypomina, że pozostają w mocy wszystkie wcześniejsze nadania, po czym przywołuje „klasyczne” wymagania z pewnymi ciekawymi uzupełnieniami:
| Enchiridion indulgentiarum N. 20 § 1 | Normy Penitencjarii na Jubileusz 2025 |
|---|---|
| Ad indulgentiam plenariam assequendam, praeter omnimodam exclusionem affectus erga quodcumque peccatum etiam veniale, requiruntur exsecutio operis indulgentia ditati et adimpletio trium condicionum, quae sunt: sacramentalis confessio, communio eucharistica et oratio ad mentem Summi Pontificis. | „Wszyscy wierni naprawdę pokutujący, wykluczający wszelkie przywiązanie do jakiegokolwiek grzechu i poruszeni duchem miłosierdzia, którzy w Roku Świętym oczyścili się poprzez sakrament pokuty i pokrzepili się Komunią Świętą, będą modlić się zgodnie z intencjami Papieża, ze skarbca Kościoła będą mogli uzyskać odpust zupełny, odpuszczenie i darowanie swoich grzechów, który będzie można także zyskać dla dusz czyśćcowych, dokonując jednego z wymienionych niżej dzieł…” |
Normy wprost przypominają pięć „klasycznych” wymagań: (1) dyspozycja: wykluczenie wszelkiego przywiązania do jakiegokolwiek grzechu, nawet lekkiego; (2) dzieło związane z łaską odpustu; (3) spowiedź sakramentalna; (4) Komunia Święta i (5) modlitwa w intencjach Papieża (po przystępne a profesjonalne omówienie warunków odpustu w Kościele odsyłam do artykułu ks. Tomasza Jakubiaka).
Natomiast pojawiają się dwa nowe warunki, których w EI nie było, a które przypominają sens jubileuszu i odpustu: wierni muszą być „naprawdę pokutujący” i „poruszeni duchem miłosierdzia”, aby uzyskać łaskę odpustu jubileuszowego. Podobny warunek został dołączony również do odpustu przypisanego do dzieł miłosierdzia i pokuty, które mają „świadczyć o podjętym nawróceniu”.
Jeśli chodzi o dzieła związane z łaską odpustu jubileuszowego, to odsyłam do dokumentu Penitencjarii – nie ma sensu, żebym go tutaj przepisywał. Ku pamięci warto jednak odnotować trzy kategorie, w które są zebrane nadania: (1) pielgrzymka do Rzymu, Ziemi Świętej, ale też „lokalnych” miejsc świętych; (2) pobożne nawiedzenie miejsc świętych i (3) dzieła miłosierdzia i pokuty. Tak naprawdę żadna z kategorii (poza jednym wyjątkiem z trzeciej) nie zawiera efektu „WOW”. Pielgrzymka i pobożne nawiedzenie miejsc świętych są już znane z EI (nadanie 33), podobnie zresztą dzieła miłosierdzia i pokuty oraz formacja (nadania ogólne II i III, nadania 6, 10, 16). Oczywiście nie oznacza to, że Penitencjaria „poszła na łatwiznę” – część odpustów cząstkowych zostało promowanych na zupełne, zostały zdjęte ograniczenia dotyczące częstotliwości nawiedzenia niektórych miejsc świętych itd.
Papież Franciszek w bulli Spes non confundit 22 przypomina, że „odpust jubileuszowy, na mocy modlitwy, jest przeznaczony w szczególny sposób dla tych, którzy odeszli przed nami, aby mogli otrzymać pełnię miłosierdzia”. I słowa te znajdują potwierdzenie w dokumencie Penitencjarii – i tutaj pojawia się wspomniany wcześniej efekt „WOW”. W normalnych warunkach łaskę odpustu zupełnego można uzyskać tylko raz dziennie (EI N. 18 § 1: Indulgentia plenaria semel tantum in die acquiri potest). W roku jubileuszowym można uzyskać dwukrotnie w ciągu dnia odpust zupełny, obowiązujący jedynie za zmarłych pod warunkiem powtórnego przystąpienia w danym dniu do Komunii Świętej zgodnie z prawem Kościoła – szczegóły w Normach Penitencjarii (link na górze)
EXCURSUS: Powtórna Komunia Święta tego samego dnia. Kodeks Prawa Kanonicznego kan. 917: „Kto przyjął już Najświętszą Eucharystię, może ją ponownie tego samego dnia przyjąć jedynie podczas sprawowania Eucharystii, w której uczestniczy, z zachowaniem przepisu kan. 921, § 2” (kan. 921, § 2 dotyczy Wiatyku udzielanego w niebezpieczeństwie śmierci). Responsa ad dubia udzielone przez Papieską Komisję ds. Autentycznej Interpretacji Kodeksu Prawa Kanonicznego, do których odwołuje się Penitencjaria, dotyczy pytania czy możliwość ponownego przyjęcia Komunii Świętej dotyczy tylko drugiego razu czy również kolejnych Eucharystii. Odpowiedź jasno mówi tylko o drugim razie, wykluczając kolejne. Żebym nie musiał szukać w przyszłości cytat za AAS 76 (1984) s. 746 (// Notitiae 219 (1984) s. 598 // EV 9:862):
D. Utrum, ad normam Can. 917, fidelis qui Sanctissimam Eucharistiam iam recepit, possit eam eadem die suscipere altera tantum vice, an quoties eucharisticam celebrationem participat.
R. Affirmative ad primum; Negative ad secundum.
W Notitiae dodana jest również nota przypominające, że drugi raz musi odbyć się w ramach celebracji Eucharystii:
Nota Redactionis. Prae oculis habeatur Eucharistiam suscipi posse altera tantum vice eadem die «solummodo intra eucharisticam celebrationem cui (quis) participat» (can. 917).
Przedostatnia refleksja dotyczy czasu obowiązywania norm jubileuszowych. Dokument Penitencjarii stwierdza dość jasno, że „niniejszy Dekret obowiązuje przez cały Jubileusz Zwyczajny roku 2025”. I tutaj zagadka: papież Franciszek w Spes non confundit w punkcie 6 postanawia, że Jubileusz Zwyczajny rozpocznie się 24 XII 2024 a zakończy 6 I 2026 odpowiednio otwarciem i zamknięciem Drzwi Świętych Bazyliki Świętego Piotra na Watykanie. I tego się trzymajmy (chyba), pomimo że w tym samym punkcie mowa jest o uroczystym otwarciu Roku Jubileuszowego we wszystkich katedrach 29 XII 2024 i zakończeniu Roku Świętego w Kościołach partykularnych 28 XII 2025.
Na sam koniec uwaga o Drzwiach Świętych: Spes non confundit wymienia cztery Drzwi Święte w czterech bazylikach papieskich Rzymu (p. 6) i zapowiada otwarcie Drzwi Świętych w więzieniu (p. 11) – w praktyce jest to rzymska Rebibia. Poza tymi pięcioma miejscami nie ma nigdzie na świecie Drzwi Świętych podczas tego Jubileuszu (zob. artykuł na Vatican News po polsku). Natomiast w kontekście odpustów nie ma to żadnego znaczenia: żadne z nadań jubileuszowych się do nich nie odwołuje. Mowa jest jedynie o pielgrzymkach do i nawiedzeniu świętych miejsc jubileuszowych. Drzwi Święte (i przejście przez nie) mają więc jedynie walor symboliczny (a jest to symbol wymowny, ale o tym innym razem).
